نظام مهندسی ساختمان به‌عنوان یکی از ارکان کلیدی در تنظیم و کنترل ساخت‌وساز کشور، وظیفه دارد میان تخصص‌های مختلف ساختمانی توازن برقرار کرده و از اجرای اصولی پروژه‌ها اطمینان حاصل کند. در این راستا، ابزارهایی مانند صدور پروانه، رتبه‌بندی مهندسان و کنترل ظرفیت اشتغال مورد استفاده قرار می‌گیرند. یکی از مهم‌ترین این ابزارها، جدول حدود صلاحیت است. این جدول به‌عنوان سندی فنی و قانونی، تعیین می‌کند که هر فرد یا شرکت در چه محدوده‌ای از فعالیت‌های ساختمانی حق ورود دارد.
فلسفه وجودی جدول حدود صلاحیت چیست؟
در دنیای امروز که پروژه‌های ساختمانی روزبه‌روز پیچیده‌تر می‌شوند، دیگر نمی‌توان صرفاً با مدرک تحصیلی یا سابقه کاری، توانمندی یک فرد را برای تصدی مسئولیت‌های حساس سنجید. جدول حدود صلاحیت نظام مهندسی برای پاسخ به همین نیاز طراحی شده است. این جدول با هدف:
- افزایش دقت در واگذاری مسئولیت‌ها
- حفظ ایمنی عمومی و کیفیت سازه
- پیشگیری از تخلفات حرفه‌ای
- ایجاد شفافیت در ظرفیت اشتغال مهندسان
اجزای اصلی جدول صلاحیت
جدول حدود صلاحیت چندین شاخص مهم را در نظر می‌گیرد تا دامنه اختیارات حرفه‌ای هر فرد به‌درستی مشخص شود. این شاخص‌ها شامل:
- رشته مهندسی (معماری، عمران، تأسیسات مکانیکی، تأسیسات برقی و…)
- پایه مهندسی (۳، ۲، ۱ که بر اساس سابقه، آزمون‌ها و دوره‌های تخصصی تعیین می‌شود)
- نوع فعالیت (طراحی، نظارت، اجرا)
- حداکثر طبقات مجاز، مساحت کل زیر بنا و نوع سازه
- تعداد پروژه‌های هم‌زمان و ظرفیت اشتغال مجاز
تأثیر مستقیم جدول صلاحیت بر کیفیت پروژه‌ها
یکی از چالش‌های رایج در حوزه ساخت‌وساز، حضور افراد فاقد تخصص در پروژه‌های بزرگ است. جدول حدود صلاحیت دقیقاً برای جلوگیری از این موضوع طراحی شده است. برای مثال:
- اگر پروژه‌ای دارای اسکلت فلزی پیچیده و بیش از ۶ طبقه باشد، تنها مهندسی با پایه یک می‌تواند مسئول طراحی سازه آن باشد.
- نظارت بر تأسیسات برقی بیمارستان، نیازمند مهندسی با سابقه و تخصص بالا (پایه یک) در رشته برق است.
- با اجرای صحیح این جدول، از ورود مهندسان بی‌تجربه به پروژه‌هایی با حساسیت بالا جلوگیری شده و ایمنی شهروندان تضمین می‌شود.
جایگاه شرکت‌های حقوقی در جدول صلاحیت
در کنار مهندسان حقیقی، شرکت‌های حقوقی نیز نقش مهمی در اجرای پروژه‌ها ایفا می‌کنند. این شرکت‌ها بر اساس رتبه‌بندی پایه ۳ تا ۱ و بر اساس تعداد نفرات فنی خود، می‌توانند در پروژه‌ها فعالیت داشته باشند.
- شرکت حقوقی پایه ۱ در رشته معماری، می‌تواند طراحی پروژه‌هایی با هر تعداد طبقه را انجام دهد.
- شرکت حقوقی پایه ۳، محدود به پروژه‌هایی با مشخصات ساده‌تر مانند ساختمان‌های مسکونی با حداکثر ۵ سقف است.
ارتباط جدول صلاحیت با شهرداری و صدور پروانه ساخت
شهرداری‌ها به‌عنوان مرجع صدور پروانه ساخت، موظف‌اند قبل از صدور مجوز، صلاحیت افراد معرفی‌شده (طراح، ناظر و مجری) را از طریق جدول حدود صلاحیت بررسی کنند. به همین دلیل:
- اگر یک مالک، مهندس ناظری را معرفی کند که صلاحیت پروژه موردنظر را ندارد، پرونده برگشت داده می‌شود.
- حتی در صورت امضای نقشه توسط مهندس فاقد صلاحیت، سیستم صدور پروانه امکان ثبت آن را نمی‌دهد.
چالش‌های اجرای جدول حدود صلاحیت
با وجود اهمیت بالای این جدول، اجرای آن در برخی موارد با چالش‌هایی مواجه است:
- ابهام در تفسیر برخی بندها: به‌ویژه در پروژه‌های خاص یا ترکیبی، ممکن است مرز صلاحیت‌ها واضح نباشد.
- فقدان سامانه یکپارچه استعلام آنلاین: دسترسی سریع به آخرین نسخه جداول در همه استان‌ها وجود ندارد.
- عدم آشنایی مالکان و سازندگان با محتوای جدول: که گاه منجر به تأخیر در فرآیند ساخت یا انتخاب اشتباه مهندس می‌شود.
پیشنهادهایی برای بهبود عملکرد جدول صلاحیت
- ایجاد سامانه دیجیتال برخط برای نمایش صلاحیت افراد به‌صورت زنده
- افزودن توضیح‌های تفسیری در جداول جهت رفع ابهامات
- برگزاری دوره‌های آموزشی برای مهندسان تازه‌وارد در خصوص تفسیر و استفاده از جدول
- تسهیل فرآیند ارتقای پایه مهندسان برای پاسخ به نیاز فزاینده بازار به نیروهای باصلاحیت
سخن پایانی
جدول حدود صلاحیت نه‌تنها ابزاری برای کنترل فعالیت مهندسان است، بلکه چارچوبی برای تضمین کیفیت در پروژه‌های ساختمانی محسوب می‌شود. استفاده صحیح از این جدول و پایبندی به آن، کلید اصلی توسعه پایدار در صنعت ساختمان است. آگاهی مهندسان، کارفرمایان و نهادهای اجرایی از محتوای این جدول، می‌تواند گامی بزرگ در مسیر ارتقای ایمنی، کیفیت و اعتماد عمومی به نظام مهندسی باشد.
- ۰ ۰
- ۰ نظر